عروسك هایی كه مسئولان را به چالش می كشند
سام فیلم: شاید باورش چندان آسان نباشد که همین انسان ها و مسئولان انتقاد ناپذیر که ممکنست از شنیدن معمولی ترین نقدها بر آشفته شوند، در مقابل عروسک برخورد دیگری دارند و سعه صدر بیشتری نشان می دهند. برای آنان شنیدن نقد از زبان عروسک قابل تحمل تر و گاهی حتی شیرین است حتی اگر ترتیب اثری ندهند!
جشنواره نمایش عروسکی فرصتی است برای واکاوی وجوه گوناگون عروسک با تمام تعاریف و کارکردهایی که در زندگی ما آدمیان دارد. حالا هم در آستانه شروع به کار هجدهمین دوره این جشنواره با امیر سلطان احمدی، نمایشنامه نویس، بازیگر، کارگردان، بازی دهنده، صداپیشه عروسک و ترانه سرا هم کلام شده ایم.
وی در گفتگو با ایسنا از کارکردهای گوناگون عروسک سخن می گوید؛ عروسک به مفهوم محرم راز آدمیان، عروسک در جایگاه یک منتقد اجتماعی و عروسک بعنوان ابزاری کمک آموزشی.
رازهای مگو را به تو می گویم
گفتگوی ما با تعریف عروسک بعنوان همدم و مونس آدمیان در لحظات سخت و نفس گیر زندگی شروع می شود و این هنرمند دراین زمینه چنین می گوید: «اگر عروسک را به مفهوم کلاسیکش در نظر نگیریم، انسان ها همیشه به مونس و همدمی نیاز داشته اند تا حرف های مگوی خودرا با او در بین بگذارند. به ویژه قدیم ترها که کمی شرم حضور بیشتر بود و آدم ها درونیات خودرا به یکدیگر نمی گفتند. ترانه هایی داریم که ترانه سرا با گلی، ستاره ای، سنگ صبوری سخن می گوید تا درونیات خودرا بیرون بریزد و سبک شود. در روایات هم داریم حضرت علی(ع) سر در چاهی می برده و دردهای خودرا می گفته. گاهی افرادی را دیده ایم که شب ها بالشی را بغل می کنند و بدون آن، خواب شان نمی برد. بدین سبب اگر عروسک را جسمی در نظر بگیریم که بدون اینکه ما از او انتظار صحبت داشته باشیم، شنونده درد دل ها و رازهای مگوی ما باشد، اطراف مان پر از اشیایی است که به مثابه عروسک هستند.
نمایش رومئو ژولیت او ادامه می دهد: با این نگاه، حتی کسانی که در زندگی شان عروسک به مفهوم کلاسیک آن وجود ندارد هم به صورتی به اشیاء جان بخشیده اند. وقتی از این در وارد شویم، نقش مهم عروسک در زندگی انسان ها معلوم می شود. حتی نسل امروز که مشکلات و حرف های خودرا آسان تر با دوستان شان در بین می گذارند، باز هم وقتی پشت عروسک می روند، رویه دیگری از آنها بیرون می زند.
سلطان احمدی که در کارنامه هنری خود بازی در نمایش هایی مانند «بهمن کوچیک» و «رومئو ژولیت» را دارد، اضافه می کند: آنچه را توضیح دادم، بیشتر در بچه های عروسکی می توان حس کرد ولی اگر چالشی راه اندازی شود و از پدر و مادرهایی که ارتباط چندانی با دنیای عروسک ها ندارند، دعوت کنند پشت یک عروسک صحبت کنند، خواهیم دید که وجوه دیگری از آنها بیرون می زند و عروسک، شعفی به آنها می دهد که هم موجب خوشی خودشان می شود و هم شگفتی اطرافیان شان. گویی همه آدم ها کلی حرف نزده دارند که پشت یکسری ماسک پنهان شده و عروسک می تواند منِ دیگری از وجود آن آدم باشد و چیزهایی از زبان او می شنویم که عادت به شنیدنش نداشته ایم و به صورتی می توان آنرا تئاتر درمانی هم تلقی نمود.»
او با اشاره به تاثیر عروسک در سلامت افراد ادامه می دهد: کسانی که با کارهای بداهه عروسکی سر و کار دارند، در مواقع مختلف می توانند خودرا خالی کنند. همه ما مشکلات و مسایلی داریم که لازم است هر روز به شکلی تخلیه شود برای اینکه انباشت انرژی منفی موجب بیماری می شود. از این زاویه عروسک حتی در سلامتی افراد می تواند نقش مهمی داشته باشد.
پدران و مادران را به این چالش دعوت کنیم
این نمایشگر عروسکی در ادامه از نقش مهم عروسک در دوران کرونا می گوید: لازم به توضیح نیست در یک سال اخیر که انسان ها از طبیعت دوره شده اند و در خانه ماندن به ارزش تبدیل گشته، مشکلاتی هم رخ داده است. بسیاری با افسردگی دست و پنجه نرم می کنند. خیلی از حرفه خود دور مانده اند. سفرهای درون شهری و برون شهری به شدت محدود شده و این بشری که به خودی خود و به سبب مدرنیته ای که در شهرها اتفاق می افتد، هر روز در حال فاصله گرفتن از طبیعت است، حالا در خانه هم حبس شده. طبیعتا انرژی های منفی به تدریج تلنبار می شود و باید به شکلی تخلیه شود. چه بهتر که بجای داد زدن سر یکدیگر و یا خالی کردن این انرژی بر سر اعضای خانواده یا دوستان، پشت یک عروسک برویم و اگر حرف نزده ای داریم، بیان نماییم.
او که در کنار کارهای نمایشی اش در برنامه سازی تلویزیونی و تدریس تئاتر هم فعال است، ادامه می دهد: بدین ترتیب هم سر خودرا با یک اتفاق مثبت گرم می نماییم و هم آسان تر می توانیم با این مشکل جهانی کنار بیاییم و دیگر برای تمام شدن آن بی قراری نمی نماییم. کرونا طبیعتا مشکلاتی را با خود آورده و عروسک می تواند یکی از ترفندهایی باشد که این مشکلات را به صورتی جبران نماییم. قسمتی از این چاره را آدم های عادی به کار می گیرند که از راه بازی با یکدیگر یا اجرای نمایش که خود گونه های مختلف دارد، این ایام سخت را آرام آرام سپری کنند. کسانی هم که حرفه ای نمایش عروسکی هستند، دست روی دست نگذاشته اند و گویی دریچه جدیدی به روی خود گشوده اند و طبیعتا جشنواره عروسکی که مقرر است به شکل مجازی برگزار شود، یکی از همین راه هاست. گروه های دیگری هم داریم که خیلی زودتر به فکر افتادند و جشنواره های کوچکی برگزار کردند که همین خود در ایجاد نشاط جمعی بسیار موثر است.
راه حلی برای نقد مسئولان انتقاد ناپذیر
سلطان احمدی در ادامه درباره حضور عروسک بعنوان یک منتقد اجتماعی در جامعه توضیح می دهد: انسان ها به شکل ذاتی کمتر انتقادپذیر هستند، البته قانون نسبیت در جهان حکمفرماست و افراد انتقاد پذیری هم داریم اما معمولا هنگام طرح خیلی از مشکلات جامعه به ویژه در مقابل مسئولان، گرفتار مشکل می شویم ولی وقتی همان انتقادها از زبان عروسک عنوان می شود، گویی مسئولان کمی انتقاد پذیرتر می شوند. انگار منِ دیگری در وجودشان متبلور می شود و آنان را به شعف وا می دارد و شوق شنیدن را در آنان تقویت می کند. شاید ترتیب اثری داده نشود ولی مهم این است که آن حرف ها زده شده و طرف مقابل هم بدون گارد آنها را شنیده است. در حالی که اگر یک فرد عادی همان حرف ها را به یک مدیر یا مسئول یا حتی فرد دیگری بگوید، شیوه گفتمان، به سمت و سویی می رود که شاید مثبت نباشد.
عروسک جناب خان کارگردان نمایش «ژازن بکام، ژازن ناکام» درباره دیگر کارکردهای اجتماعی عروسک می گوید: این روزها همه در خانه ایم و خیلی از مشاغل هم تعطیل شده. خبرها را بوسیله شبکه های اجتماعی دنبال می نماییم و خیلی فرصت نداریم در دل طبیعت برویم. یکی از بدی های شبکه های اجتماعی، تکثیر مداوم خبرهای منفی است. به نظرم عده ای باید احساس رسالت کنند و برای نشاط جمعی دستی بالا بزنند. البته که زندگی مادی آنان باید تامین گردد تا بتوانند به حرفه خود بپردازند ولی اگر برای بسط نشاط جمعی احساس رسالت کنند، عروسک قابلیت بسیار بالایی دراین زمینه دارد.
او تاکید می کند: در چنین شرایطی جریان نمایش عروسکی نباید به جشنواره های پاره وقت محدود شود بلکه باید ما هم به گروهی تبدیل شویم و خبر و محتوای مثبت تولید نماییم برای اینکه همه ما از تن واحدی هستیم. اگر حال جامعه بد باشد، حال من نیز بد خواهد شد. پس حتی اگر خودخواهانه می خواهیم حال خودمان خوب باشد، باید به بهتر شدن حال اطرافیان مان کمک نماییم و استفاده از عروسک، یکی از بهترین راه ها در ایجاد نشاط جمعی است.
جناب خان؛ سردمدار حرکت های اجتماعی
او که عضو اتاق ایده پردازی و ترانه سرای عروسک جناب خان است، درباره موفقیت های این عروسک در زمینه حرکت های اجتماعی می گوید: کارها و کارکترهای عروسکی موفقی داشته ایم که در شروع با هدف سرگرم کردن مخاطب عام تولید شده و نزد این مخاطب جذاب و دوست داشتنی بوده اند و به تدریج مردم حرف های آنها را جدی گرفته اند و موجب حرکت های اجتماعی هم شده اند. در مورد جناب خان هم این صورت گرفت. یعنی اول با آواز خواندن و شوخی های عام پسند جای خودرا در دل مردم باز کرد و بعد توانست حتی در موارد بسیار جدی مانند مشکلات ماهی گیران بومی جنوب وارد عمل شود و گویی موفق شد صدای آنها را چند برابر قوی تر منعکس کند. انگار دردهای آنها از زبان این عروسک شنیدنی تر شد و ظاهرا کارساز هم بود برای اینکه بر اساس گزارش های خودشان، قسمتی از مشکلات شان حل شد.
کارگاه آموزشی امیر سلطان احمدی سلطان احمدی که عروسک گردان «پسر عمه زا» در مجموعه کلاه قرمزی است، در بخش دیگری از این گفتگو در پاسخ به این پرسش که عروسک در دوران سخت کرونا چقدر می تواند ضمن فرهنگ سازی ویژه این دوره، به ایجاد نشاط در جامعه کمک و این روزهای سخت را قابل تحمل تر کند، می گوید: چند مساله وجود دارد؛ اینکه ما بعنوان نمایشگر عروسکی به دنبال این هستیم که هنر خودمان دیده شود یا واقعا از صمیم قلب دوست داریم کنار کسب درآمد شادی را گسترش دهیم. شک ندارم که اگر این هدف پس ذهن ما و در قلب مان باشد، هدف های متعالی تر، دور از دسترس نخواهد بود. هدف هایی که حتی می توان برایش برنامه ریزی نمود. ما در مورد «کلاه قرمزی» هم این را داشتیم. عروسک های دیگری هم بوده اند که شاید عمری کوتاه تر از کلاه قرمزی داشته اند و به سبب جذابیتی که داشته اند، حرف هایشان به دل مخاطب نشسته و او را واداشته به معضلاتی فکر کند که قبل تر شاید خیلی به آن توجه نمی شده.
خلق کارکتر عروسکی، ساده انگارانه نیست
او سپس درباره نقش عروسک بعنوان یک ابزار آموزشی توضیح می دهد: در روایات آمده امام حسن و امام حسین در دوره کودکی، به فردی که غلط وضو می گرفته، درست وضو گرفتن را با نمایش آموزش داده اند بدون اینکه طرف را مخاطب قرار دهند. کار عروسکی هم همین طور است البته اگر به قابلیت های آن پی ببریم.
بازیگر نمایش «لیرشاه» درباره ناآگاهی ها و ضعف هایی که در زمینه آموزش به کمک عروسک داریم، توضیح می دهد: متاسفانه گاهی می خواهیم عین حرف های خودرا زبان عروسک بگوییم و دوست داریم که دلنشین هم باشد در حالی که خلق کارکتر عروسکی، مقوله ای است بسیار جدی. اینکه اول آدم بتواند کارکتری را خلق کند و پس از دل موقعیت هایی که برای او ایجاد می کند، آموزش ها را شکل بدهد، عنصر بسیار مهمی است. لزوما اینگونه نیست که یک عروسک اسفنجی را قیچی بزنیم و برایش چشم و ابرو بگذاریم و با مغز انسانی به دل ماجرا برویم و بخواهیم حرف مان را از زبان او و فقط با دفرمه کردن صدای مان به دل مخاطب بنشانیم، به زور نمی گردد چنین کرد برای اینکه خلق یک عروسک دوست داشتنی هم مسایل و مشکلاتی دارد و هم نیازمند تمرین هایی است و نباید ساده انگارانه از کنار اینها رد شد.
امیر سلطان احمدی در آخر یادآوری می کند: گاهی معلوم می شود اشکال کار از خودمان است که سبب شده حرفه مان گسترش پیدا نکند در صورتیکه عملکرد یک گروه خوب و حرفه ای سبب می شود افراد بالا دستی خیلی به مقوله عروسکی جدی تر نگاه کنند و این موجب تداوم خواهد شد. همچنانکه زحمات قدیمی های این هنر که به این حرفه خیلی جدی نگاه کردند، آرام آرام موجب شد این حرفه، شکل جدی تری به خود بگیرد و حتی رشته های دانشگاهی بیشتری برایش تعریف شود، دانشگاه های بیشتری گرایش عروسکی بگذارند و این یعنی موفقیت ولی لازمه موفقیت بیشتر این است که خیلی بیش از این گرد هم جمع شویم و درباره راه های افزایش اثرگذاری عروسک ها با یکدیگر صحبت نماییم.
منبع: samfilm.ir
این مطلب سام فیلم را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب