یادداشت،
دیپلماسی سینمایی هنرمندی در عرصه سیاست خارجی
سام فیلم: دیپلماسی به شیوه مسالمت آمیز سیاسی در حل وفصل منازعات بین المللی گفته می شود و نقطه مقابلِ استفاده از شیوه نظامی بدین منظور است. در حقیقت تحقق منافع، استراتژی ها و اهداف ملی یک ملت را می توان بصورت عینی در قالب دیپلماسی مشاهده کرد. دیپلماسی شیوه تعامل میان دولت ها صرفنظر از رقابت، خصومت یا همزیستی است. دیپلماسی در حقیقت بستر دادوستدهای سیاسی فیمابین کشورها است که زمینه را برای تعاملات دیگر به شکل مناسب و فارغ از جنگ و درگیری های نظامی و استفاده از قدرت سخت فراهم می آورد.
به گزارش سام فیلم به نقل از ایسنا، جواد شعرباف، عضو گروه مطالعات غرب آسیا در دانشکده مطالعات جهان نوشته است: به تعبیر یکی از صاحب نظران سیاسی، دیپلماسی به روابط میان حکومت ها بوسیله مداخله دیپلمات های حرفه ای برای اجرای سیاست خارجی اطلاق می شود و راهکاری مناسب در جهت عملیاتی کردن اهداف، منافع، سازوکارها در محیط بین المللی است (قوام، 1384).
دیپلماسی در حقیقت راه خیلی کم هزینه، معقول، منطقی و مبتنی بر تعامل در معنای وسیع آن، با هدف حفظ و گسترش هویت، پرستیژ و اعتبار یک ملت و کمک به تحقق اهداف موردنظر بوسیله بهترین و مناسب ترین روش ها است. تامین اهداف و منافع بلندمدت یک واحد سیاسی از مسیر مذاکرات و همکاریهای میان کشورها، به گزینه مطلوب و ارجمند برای همه کشورهای جهان شامل پیشرفته یا در حال توسعه تبدیل گشته است.
بر اثر تجربه دو جنگ جهانی و جنگهای گوناگون دیگری که در جهان و منطقه رخ داده، دیرزمانی است که گزینه های دیگر مورد توجه و عنایت ویژه رهبران منطقه قرار گرفته است. به علت بالابودن هزینه های جنگ، کشورها از راهکارهای مسالمت آمیز دیپلماتیک در تعامل با دیگران بهره می گیرند و سینما یکی از محبوب ترین و تاثیرگذارترین ابزارهای ارتباطی است. سینما بااینکه خود مستقلا بعنوان یک رسانه اثرگذار مورد توجه قرار دارد اما در عرصه عمومی و فضای سیاسی نیز به شدت اثرگذار است و از همین رو مورد عنایت ویژه سیاستمداران و نظام های سیاسی قرار دارد. ازاین رو، سینما در حوزه سیاست همیشه بعنوان یکی از مهم ترین ابزارهای ارتباطی و رسانه تسهیل گر در حوزه دیپلماسی عمومی، نقش و اهمیت ارجمندی می یابد.
رسانه پرقدرت سینما بعنوان یک ابزار دیپلماسی عمومی، معمولا در مقایسه با سایر ابزارهای دیپلماسی، عمیق تر، چندلایه و پیچیده تر است و تاثیرگذاری آن نه مقطعی بل قطعی و دراز مدت است. برای مثال، در دوران جنگ سرد، نظام سلطه آمریکا از ابزارهای مختلفی برای مقابله با حکومت شوروی استفاده می کرد، اما رسانه سینما در بین ابزارها و سایر رسانه ها، نقش و موقعیت ممتازی داشت. آمریکا با استفاده از سینمای هالیوود و تولیدات سینمایی دیگر، اشتیاق و علاقه ای کاذب اما وافر به فرهنگ و زندگی آمریکایی را برای کشورهای بلوک کمونیستی رقم زده بود. آنان ناخودآگاه در خود تمایلی برای پیوستن به بلوک غرب احساس کردند. (توسلی رکن آبادی & اسماعیلی، 2013).
اهمیت و جایگاه دیپلماسی سینمایی در کشور
سینما بعنوان رسانه جمعی، اگر هدفمند و برنامه ریزی شده به کار گرفته شود ابزار دیپلماتیک قوی برای القای محتوا، معرفی فرهنگ و بیان واقعیت به مخاطب بین المللی است. در تعامل با جهان خارج در عرصه فرهنگی، به مدیریت تعاملات فرهنگی با دیگر کشورها نیاز است. مجموعه های فرهنگی نظیر سینما باید میزان تعاملات یک کشور با جهان خارج را بررسی و بهره برداری از این اصل مهم را مورد پیگیری قرار دهد. یک کشور می تواند از سینما بعنوان رسانه ای اثرگذار برای صیانت از منافع ملی و ارتقاء موقعیت خود در جهان استفاده نماید و در حقیقت، این مقوله پیش برنده اهداف سیاست خارجی در جهان است. عملکرد سینما بعنوان ابزار دیپلماسی عمومی، نسبت به سایر ابزارها پیچیده تر است و تاثیرگذاری تدریجی دارد و در این راستا قدرت نرم یک کشور بطور تدریجی بسط و توسعه پیدا می کند.
کارکرد اساسی و بنیادین رسانه ها عبارت است از بازنمایی واقعیت های جهان خارج برای مخاطبان، و اغلب دانش و شناخت ما از جهان به وسیله رسانه هایی نظیر روزنامه ها، تلویزیون، تبلیغات و فیلم های سینمایی و... ایجاد می شود (قوام، 1384). تلفیق حوزه دیپلماسی با سینما، به تولید مفهوم علمی جدید و میان رشته ای به نام دیپلماسی سینمایی منجر گردیده است که در تعاملات سیاسی و فرهنگی، میان کشورها از شرق تا غرب عالم و به همه زبان های جهان، باب نوینی گشوده است. بنا بگفته شیخی و همکاران (1398)، دیپلماسی سینمایی بعنوان ابزار مهم دیپلماتیک عمل کرده و در تلاش است پل های فرهنگی و همکاری همراه با روابط صلح آمیز میان کشورها ایجاد نماید. کشورها در چند دهه اخیر از آن برای حفظ و تقویت منافع و موقعیت خود در جهان استفاده می نمایند (شیخی، سلطانی فر، & مظفری، 1398). از این ابزار باارزش فرهنگی که می تواند میان فرهنگ های مختلف و کشورهای رقیب و متخاصم، پل بزند به خوبی می توان برای کاهش تنش و تشنج و انتقال پیام صلح و دوستی و ارزش های نظام جمهوری اسلامی به دیگر کشورها استفاده نمود.
در بین کشورهای صاحب سبک سینمای جهان، سینمای ایران قبل و خصوصا پس از انقلاب، جایگاه قابل توجهی داشته است. در سالهای بعد از انقلاب اسلامی، علاوه بر کمیت، کیفیت تولیدات سینمای ایران نیز رشد شایان توجهی داشته است. سینمای نجیب و اخلاق محور و مبتنی بر آموزه های اسلامی، به تدریج در بین سینمای کشورهای جهان و خصوصا کشورهای اسلامی و منطقه حرف های بسیاری برای گفتن داشته و توانسته در بین بزرگان سینمای جهان، موقعیت خویش را اثبات و تثبیت نماید. این سینما در عین آن که ملی و بومی است، همزمان نمایانگر فرهنگ و هنر ایرانی_اسلامی است. بفیلم ابزاری برای انتقال پیام های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و روایت ها در نظر گرفته می شود. فیلم های سینمایی نقش اجتماعی مهمی در حوزه های سیاسی، هنری و تجاری ایفا می کنند. سینمای ایران این نقش را به خوبی در داخل و خارج از کشور ایفا کرده و در دفاع از منافع ملی و مرزهای عقیدتی و اخلاق محور، چهره تاثیرگذاری از خود در جهان به تصویر کشیده است. در واقع، دیپلماسی سینمایی برگردان منافع ملی و سیاسی کشور از مسیر سینما و دریچه دوربین و انعکاس آن در جهان خارج با هدف جلب توجه به واقعیت ها و حقیقت موجود در کشور است. بیان هنری تجارب یک ملت در مقابله با مشکلات اجتماعی، دشمنان بیرونی، تهدیدات خارجی، جنگ و تحریم های ظالمانه و ارائه زبان هنری در باره مقاومت اسلامی است. این سینما واجد خاصیت های ممتاز زیر است و به خوبی می تواند دستگاه سیاست خارجی را در رسیدن به اهداف خود از مسیر قدرت نرم، عمیق و هوشمند خود یاری رساند.
- دارابودن قابلیت نفوذ در بین افکار عمومی جهان
- بکارگیری قابلیت های تولیدات سینمایی در پیشبرد اهداف سیاست خارجی
- ارائه تصویری ملموس، دقیق و حقیقی از سینمای نجیب، پاک و با نگاه اخلاق محور
- بازیابی جایگاه تمدنی و فرهنگی ایران با استفاده از ظرفیت های شگرف بومی و فرهنگی اسلامی
- همسو کردن مخاطب جهانی برای آگاهی از فرهنگ، تمدن و هویت کشور
- شناخت تصویر دقیقی از خاصیت های ذهنی، رفتاری و علایق ایرانیان و ارائه بستری مناسب برای تعاملات بین المللی
- ایجاد انگیزه مناسب برای دیدن آثار فرهنگی و سینمایی ایران در بین ملل دیگر با هدف شناخت بیشتر و بهتر این مرز و بوم
سینما بعنوان ابزار دیپلماسی رسانه ای و فرهنگی سهم به سزایی در پیشبرد اهداف سیاسی کشور در منطقه و جهان ایفا می کند. پس تمرکز بر مقوله های اصلیِ تعالی این صنعت، بعنوان راهکاری برای مواجهه با چالش فقدان رابطه وثیق میان دو بخش سینما و دیپلماسی، ضروری به نظر می آید. گسترش استفاده از قدرت سخت یا قدرت نظامی برای تحت تاثیر قراردادن رفتار و علایق طرف های سیاسی در جهت رسیدن به اهداف دیپلماتیک به سرعت در حال دگرگونی است. همچون سازوکارهای بین المللی دولت ها برای تاثیر بر علایق و جذب مخاطب خارجی و همسو کردن آنها به نفع سیاست های کشور و بهبود روابط، استفاده از قدرت نرم است. به عقیده شیخی و همکاران (1398)، بااینکه امروزه سینما به تنهایی می تواند نگاه مثبت مخاطبان را نسبت به ایران تقویت کند ولی سیاست های خارجی و داخلی بعنوان مکمل در این امر عمل می کنند و به صورتی می توان گفت مقدّم بر این رسالت در سینما هستند (شیخی، سلطانی فر، & مظفری، 1398).
دسترسی به قدرت نرم همچون اهداف مهم دیپلماسی کشورهاست. بنا به تعریف جوزف نای، قدرت نرم بوسیله ایجاد جاذبه و کشش و همسو کردن اذهان و افکار عمومی ملل دیگر با خود در رسیدن به اهداف ایجاد می شود. به بیان ساده تر، قدرت نرم توانایی دولت ها در ایجاد جاذبه است؛ جاذبه ای که تاثیرگذاری بر مخاطب را آسان تر می کند (Vyas، 2013). پس باید در جهت رسیدن به اهداف و منافع ملی، یکی از ابزارهای اعمال قدرت و ظرفیت های فرهنگی همچون سینما را، درکنار قدرت سیاسی و نظامی (قدرت سخت)، در کشور ارتقا داد و درصدد تحکیم بنیان های معرفتی فرهنگ خود، تعمیم ارزش ها، دانش ها و نگرش های ساخته شده به فراسوی مرزهای جغرافیایی خود و گسترش روابط سیاسی بود.
امروزه، دیپلماسی سینمایی بعنوان ابزار دیپلماسی رسانه ای و فرهنگی از اهمیت بیشتری برخوردار شده و بازیگران آن باید به خوبی آماده شوند. دیپلماسی سینمایی به یک سازوکار مهم برای دیپلمات ها تبدیل گشته و از طرفی سینماگران در حقیقت به صورتی پیام آوران غیررسمی نظام ها و حکومت ها و فعالان "مسیر دوم" محسوب می شوند. میزان موفقیت در ایفای این نقشِ مهم، نیازمندِ داشتن مهارت متناسب با دیپلماسی امروز جهان است. ضرورت برگزاری دوره مهارت دیپلماسی سینمایی نه فقط برای دیپلمات های دولتی بلکه برای سینماگران به ویژه سینماگران علاقمند به حوزه های سیاست، اقتصاد، علوم اجتماعی، بازاریابی داخلی و بین الملل فیلم و تولید مشترک با سایر کشورها مفید خواهد بود. به دلیلهای ذیل می توان مشارکت در دوره های دیپلماسی سینما را ضروری دانست:
- آشنایی فعالان این حوزه با روندها و جریان های حاکم و سازوکارهای مسلط فکری و نظری در حوزه سینمای بین الملل.
- تامین بسترهای لازم برای برقراری ارتباط شایسته و هدفمند با همتایان خارجی
- تقویت همکاریهای سینمایی بین المللی و استفاده از تجارب عملی آنان در حوزه سینما
- شناخت دقیق و هم اندیشی و تعامل با نهادهای مرتبط
- تلاش در جهت بسط و توسعه تعاملات فراملی در حوزه سینما
- کمک به رشد و توسعه صنعت سینما و تقویت بنیه مالی این صنعت در خارج از کشور
- آشنایی با فن مذاکره و اصول قرارداد نویسی و تعاملات تجاری در حوزه سینما
مشارکت در این دوره ها و بهره مندی کارشناسان، مدیران، بازیگران مطرح و چهره های شاخص، می تواند بر دانش و بینش سیاسی و نقش آفرینی ایشان در حوزه دیپلماسی عمومی و فرهنگی بیفزاید و روحیه ملی گرایی و دفاع از میهن و ارزش های حاکم بر نظام را تقویت نماید. افزون بر آن این اهداف را نیز می توان مد نظر قرار داد:
- جلب و جذب فعالان جهانی حوزه سینما با هدف کاستن از ابهامات و نگرانی ها و بازنمایی منفی درباره ایران
- جذب منابع ارزی پاک از محل بازاریابی محصولات و تولیدات سینمای ایران در مجامع بین المللی
- شناخت سازوکارهای حاکم بر مجامع و جشنواره های بین المللی و چگونگی حضور فعال و موثر در آنها
- انتقال پیام های شفاف در دفاع از منافع کشور و ملت ایران با زبان هنری در مجامع سینمایی
دیپلماسی سینمایی و مسئولیت اجتماعی دانشگاه
سینما را ابزاری برای تبادل تجربه های مشترک و فرهنگ میان کشورها قلمداد کرده اند. قدرت برتر در دوران جدید، از آنِ کشوری خواهد بود که بتواند به ظریف ترین شکل ممکن، هدف مورد نظر خودرا بر ذهن و زبان مخاطب تحمیل کند. ایران با استفاده دیپلماتیک از این رسانه می تواند اهداف صلح طلبانه خودرا علاوه بر بیان صریح، به شکل و زبان هنری و مفهوم برای جامعه جهانی، به مخاطب خویش در اقصی نقاط جهان نشان دهد (تابش، 2019). دانشگاه تهران در جهت بین المللی کردن دانشگاه از سویی و عمل به مسئولیت های اجتماعی خویش، باب جدیدی را در تعامل با نهادهای مختلف با هدف کمک به تامین اهداف و منافع گشوده است. برگزاری دوره های بلندمدت دیپلماسی با هدف مرتفع ساختن معضلات کشور در عرصه بین المللی و آموزش فعالیت در گستره جهانی، یکی از مهم ترین روش های تحقق اهداف کلان در حوزه بین الملل است.
اساسا برقراری همکاریهای علمی، آموزشی، پژوهشی و عملیاتی میان دانشگاه تهران و نهادهای فعال و مرتبط برای بالابردن مهارت فعالان دولتی و غیردولتی درباب مسائل در رابطه با سینما و سیاست خارجی در پیشبرد اهداف کشور در این حوزه موثر خواهد بود. برقراری معاهدات و موافقت نامه های دوطرفه و چندگانه میان دولت، سازمان ها و نهادهای فرهنگی با دانشگاه ها و برقراری تعامل و مذاکره میان آنها نیز در توسعه کشور نقش به سزایی خواهد داشت. دانشگاه تهران در جهت مسئولیت های اجتماعی خویش و نیز با هدف بین المللی کردن فعالیتهای آموزش پایه، در این حوزه می تواند به محور جذب و آموزش فعالان حوزه سینما تبدیل گردد. بی شک منفعت این تعامل دوسویه، نصیب کشور و همه علاقه مندان تعالی و سربلندی ایران عزیز خواهد بود.
به نظر می آید سینمای امروز ایران نیازمند برگزاری دوره های آموزشی در زمینه دیپلماسی سینمایی بمنظور افزایش مهارت های لازم در تعاملات فراملی و پرورش فعالان سینمایی مدافع کشور با نگاه بین المللی است تا بیشترین منافع را از پتانسیل شکل گیری روابط دیپلماتیک در حوزه سینما به دست آورد. با عنایت به اهمیت توجه به استراتژی دیپلماسی سینمایی در مقطع فعلی، ایجاد دوره های آموزشی در دانشکده های فعال در حوزه دیپلماسی و روابط خارجی و همکاری سازمان های فرهنگی، وزارتخانه های مرتبط و وزارت امور خارجه برای پیشبرد اهداف آموزشی ضروری است؛ بگونه ای که زمینه آموزش مهارت های دیپلماسی، مذاکره و علوم مرتبط متناسب را برای یک فعال هنری فراهم آورد. دانشکده مطالعات جهان در جهت عمل به وظایف آموزشی و انجام مسئولیت های اجتماعی و ایفای نقش اصلی در میان المللی کردن هر چه بیشتر دانشگاه، در این حوزه گام های بلندی برداشته است. دانشکده با برگزاری دوره های آموزشی دیپلماسی محور و با هدف توسعه و ترویج مفهوم دیپلماسی و کاربردی کردن این مفهوم در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بین المللی می کوشد در ترویج تعاملات مدنی و همکاریهای دولتی- غیردولتی نقش موثری ایفا کند. برگزاری دوره های (DBA) دیپلماسی، اولین گام بلند دانشکده در این حوزه می باشد و می توان آنرا بعنوان پلی ارتباطی میان دو حوزه نظر و عمل و ترکیبی از تجربه عینی حوزه سینما و نظام فکری دانشگاهی در جهت توسعه تعاملات بین المللی دانشگاهی تلقی نمود.
منابع:
1- Vyas، U. (2013). Soft Power in Japan–China. Routledge.
2-تابش، ع. (2019). نقش رسانه سینما بعنوان ابزار دیپلماسی در القای بین المللی محتوای هدف و فرهنگ ایرانی. فصلنامه رسانه، 30(1)، 101-117.
3- توسلی رکن آبادی، م.، & اسماعیلی، ب. (2013). بررسی جایگاه سینمای هالیوود در دیپلماسی رسانه ای آمریکا: بازنمائی، هژمونی فرهنگی و پیشبرد اهداف سیاست خارجی. فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی، 5(16)، 117-141.
4- شیخی، ح.، سلطانی فر، م.، & مظفری، ا. (1398). شناسایی عوامل مؤثر بر دیپلماسی فرهنگی در سینمای ایران. مطالعات رسانه ای، 14.
5- قوام، س. (1384). از دیپلماسی مدرن به دیپلماسی رسانه ای. پژوهش حقوق عمومی، 7، 7-18.
منبع: سام فیلم
این مطلب سام فیلم را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب