اصغر فرهادی دو گانه ی قانون یا اخلاق
اصغر فرهادی در تله ی شخصیت های خلق شده خودش افتاده است. ما هجده نفر بودیم. از میان نمی دانم چند ده نفر متقاضی، بعد از دو مرحله مصاحبه انتخاب شدیم.
او سوژه ای به ما داد درباره ی اشیای گم شده. محور کسانی بودند که اشیای گمشده را به صاحبانشان برگردانده بودند و زندگی شان آمیخته با این اتفاق شده بود. ما به چند گروه تقسیم شدیم تا کار تحقیق و ساخت مستند شروع شود. آنها که بواسطه ی چنین کاری به برنامه ماه عسل دعوت شده بودند و خبر اقدامشان در رسانه ها منعکس شده بود، در بین سوژه ها بودند.
تا اینجای داستان همه شوق و شور بود و من خوشحال از این که یکی از پذیرفته شدگان این دوره خاص و البته طلایی بودم. دوره ای که کم کم نامش در تاریخ سینمای ایران درحال حک شدن است. اصغر فرهادی هر جلسه نتیجه تحقیقات را می شنید و راش ها را می دید و بحث و بررسی بر سر نوع قاب بندی و زاویه نگاه به سوژه و... مطرح می شد.
بی اغراق بگویم گذشته از سختی کار گروهی با کسانی که نمی شناختم و نزدیکی ذهنی به آنها نداشتیم، دوره لذت بخشی بود و در نگاه حرفه ای من به اطرافم، چه از باب روزنامه نگاری و چه از باب فیلمسازی تاثیر گذاشت. خاطرات تلخ و شیرین آن دوره اما امروز درحال رنگ عوض کردن است. یکی از شرکت کنندگان آن روز کارگاه که بنا به دلایلی چون دوری راه و زندگی در شهر شیراز و...، نتوانست در هیچ کدام از گروه ها حضور داشته باشد، به تنهایی مشغول ساخت مستندی در این خصوص شد.
ماجرای امروز از همین جا به قصه روز گذشته گره می خورد. آزاده مسیح زاده بر سوژه ی مردی کار می کرد که در شیراز، رای باز زندانی بود و روزی که برای خرید رنگ از زندان خارج شده بود، کیفی را یافته و به صاحبش برگردانده بود.
آنها که فیلم قهرمان را دیده اند می توانند قضاوت کنند داستان فیلم قهرمان تا چه میزان به این موضوع شباهت دارد.
بحث داغ امروز بر سر این است که آیا سوژه اصلی از آن فرهادی است یا آزاده مسیح زاده. به نظر می آید بحثی انحرافی در این میان در گرفته است. آنچه اهمیت دارد این است که آیا تحقیقات تیم هجده نفره ای که بر سوژه های مختلفی در این حوزه کار کردند و تحقیق آزاده مسیح زاده که به ساخت فیلم دو سر برد- دو سر باخت منجر گردید، در تهیه فیلم قهرمان تاثیر گذاشته است یا خیر.
قلبا به اصغر فرهادی احترام می گذارم، مردی که پشتش به گذشته ی باشکوهش در سینمای ایران گرم است. نه او را فیلمساز حکومتی می دانم و نه فیلمساز ضد حکومتی. وی را سینماگری حرفه ای می دانم که ممکنست در این مورد خاص در محضر قانون نیز بتواند دست بالا را بگیرد؛ نکته اما اینجاست که در این مورد به ویژه آن هم در کشور قانون زده ای چون ایران که کارویژه ی دولت و مجلسش برخورد با قوانین بازدارنده و مازاد است، معیار دیگری جز قانون برای قضاوت وجود دارد که اتفاقا خود فرهادی در فیلم هایش آنرا به ما نمایانده است. معیار اخلاق.
جامعه بی رحم ایران حالا منتظر است ببیند در این مناقشه چه کسی دست بالا را خواهد گرفت. قضاوت جامعه البته همیشه با قضاوت محکمه یکی نیست و گاهی تفاوتی عجیب میان این دو قضاوت به چشم می خورد.
قانون کافی نیست. این را خود اصغر فرهادی می گوید. در فیلم شهرزیبا، درخواست بخشش زنی که برادرش در آستانه قصاص است، همین نکته را به تماشاگر گوشزد می کند که قانون کافی نیست. در فیلم فروشنده نیز قانون نمی تواند بین آزاردیده و آزارگر بایستد. پس شخصیت های قصه خودشان دست به کار می شوند تا حسابشان را صاف کنند. این را سال ها قبل کیمیایی در فیلم قیصر گفت. دوره اما دیگر دوره ی چاقو و حذف فیزیکی نیست. آدم ها می مانند با بارسنگینی که بر دوششان است. قصه امروز ما همان قصه هایی است که فرهادی برایمان تعریف کرده است.
من جزو کسانی هستم که نامه ای را امضا کردم در خصوص این که سوژه ی اشیای گمشده توسط آقای فرهادی در ورکشاپ عنوان شد و روند حاکم بر این کارگاه در آن توضیح داده شده است. امروز اما آنچه ذهن من را مشغول کرده، این نیست که سوژه متعلق به کیست و چه کسی برای نخستین بار خبر اقدام این مرد را در رسانه ها یافته است. ماجرا اینجاست که حقوق معنوی مستندی که بر اساس این سوژه تولید شده از آن چه کسی است و آیا فیلم مستند «دو سر برد- دو سر باخت» و تحقیقات صورت گرفته در این کارگاه، تاثیری بر فیلم سینمایی قهرمان دارد یا خیر.
از این روست که فکر می کنم داستان قهرمان بدجوری به مابه ازای بیرونی خود گره می خورد.
اینجا اختتام سینمایی در کار نیست که بتوان قضاوت را به بیننده سپرد. قصه ها در جهان واقعی باید اختتام داشته باشند. اختتام تلخ را نپذیریم باید تن به تلخی بی پایانی بدهیم که بر کام سینمای ایران می نشیند.
درباره الی را یادتان هست؟
خودرویی کنار دریا در گِل گیر کرده و جماعتی تلاش می کنند آنرا بیرون بیاورند. قصه اما این نیست، ماجرا راز بزرگی است که آنها در سینه دارند. قصه واقعی در همین نقطه شروع می شود. آنجا که ماشین از گِل بیرون می آید و وقت دادن خبر هولناک می رسد.
۲۲۳۲۲۳
این مطلب سام فیلم را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب