خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار-۱۵۰؛
چرا تیتراژ زیرخاکی خواننده نداشت؟ موسیقی که در اختیار آقافریبرز بود
سام فیلم: موسیقی متن و تیتراژ سریال تلویزیونی زیرخاکی یکی از معدود آثاری است که در بین سریال ها و مجموعه های داستانی سیما می توان از آن به عنوان یک اثر شناسنامه دار یاد کرد.
دریافت 2 MB
خبرگزاری مهر -گروه هنر؛ ک ارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطب یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های مربوط به برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره بازی بعد از شروع و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در چارچوب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهن مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال هایی که حال مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به شکل هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در صد و پنجاهمین شماره از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی متن و تیتراژ سریال تلویزیونی «زیرخاکی» به آهنگسازی آرش بادپا رفتیم که کلیت فضای موسیقایی آن طی چند فصل پخش شده در یک قالب واحد پیش روی مخاطبان قرار گرفت و توانست بواسطه بعضی از خاصیت هایی که به لحاظ ایده و تنظیم مورد توجه آهنگساز بود، تبدیل به یکی از مؤلفه های اصلی این مجموعه تلویزیونی شود و خودرا به عنوان یک شناسنامه خاطره ساز موسیقایی در میان سریال های تلویزیونی اواخر دهه نود تثبیت کند.
سریال تلویزیونی «زیرخاکی» یکی از مجموعه های پرطرفدار سیما در طول این سال ها به حساب می آید که به نویسندگی و کارگردانی جلیل سامان بین سالهای ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ در چارچوب چهار فصل پیش روی مخاطبان قرار گرفت. مجموعه ای که قصه آن در سالهای ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۰ می گذرد و داستان زندگی عتیقه فروشی به نام فریبرز را روایت می کند که سودای دستیابی به گنج را دارد اما در این راه با چالش هایی مواجه می شود که دربرگیرنده اتفاقات کمدی و خنده داری است.
پژمان جمشیدی، ژاله صامتی، رایان سرلک، هادی حجازی فر، هومن برق نورد، منصور نصیری، نادر فلاح، بهادر باستان حق، اصغر نقی زاده، گوهر خیراندیش، امید روحانی، حوریه مقدم، ایرج سنجری، محمود صامت، گیتی قاسمی، نسرین نصرتی، فروغ قجابگلی، فوژان قبادیان، مریم سرمدی، مهری آل آقا، ستاره پسیانی، مجتبی واشیان، خسرو احمدی، اکبر رحمتی، رامین راستاد، عبدالحمید تقلّبی، محمدرضا عقدایی، اصغر حیدری، رزاق رادان، فاطمه نیشابوری، افشین طایی، پیام احمدی نیا، ابراهیم طلعتی نژاد، کبری گودرزی، حسین عسکراوی، محسن کاشی و سیاوش چراغی پور هنرمندانی بودند که در طول این چهار فصل به عنوان بازیگر در سریال «زیرخاکی» حضور داشتند.
اما یکی از خاصیت های اصلی سریال «زیرخاکی» که از زمان شروع پخش آن تا به امروز توانسته به عنوان یکی از مؤلفه های اصلی معرفی این مجموعه مورد توجه قرار بگیرد، موسیقی متن و تیتراژ آن است که توانسته بواسطه هوشمندی آهنگساز و آگاهی از روند بار دراماتیک قصه، ارزش افزوده دیگری را به محتوای کار اضافه کند که میتوان از آن به عنوان یکی خاطره سازترین ملودی های در رابطه با سریال های تلویزیونی اواخر دهه نود تلویزیون نام برد. آرش بادپا به عنوان یک آهنگساز دارای تجربه کوشیده تا در قالبی امروزی تر و در کنار هم قرار دادن گونه های مختلف موسیقایی فضای فانتزی گونه ای را برای موسیقی این مجموعه طراحی کند.
مسیری که در آن آهنگساز تلاش خودرا انجام داده تا بسته به آن چه در چارچوب محتوایی به بینندگان ارائه می شود در حوزه موسیقی نیز خودنمایی هایی داشته باشد تا این انطباق در راه آهنگسازی نیز جلوه گری کند. فرآیندی که بنظر می رسد با عنایت به تاریخ وقوع داستان سریال خوب جواب داده و آرش بادپا با درک مناسبی از آن چه برای موسیقی متن و تیتراژ یک سریال کمدی انتظار داریم موسیقی در خدمت اثری را تولید کرده است که طبیعتاً کار آسانی هم نیست و باید چه در حوزه ملودی پردازی و چه حوزه انتخاب سازها نهایت دقت و هوشیاری انجام گیرد.
آرش بادپا مدتی پیش در یک گفتگوی رسانه ای مشروح درباره ی موسیقی متن و تیتراژ سریال «زیرخاکی» اظهار داشت: ما در این سریال با تعدادی کاراکتر اصلی مواجه هستیم که از فصل اول جای خودشان را در موسیقی پیدا کرده اند، رنگ گرفته اند و به ثبات رسیده اند اما با این وجود به خاطر تجربه فضاهای تازه، احتیاج به موسیقی جدید هم هست؛ بطورمثال همین لوکیشن های متنوع در فصل چهارم که هر کدام مناسب با فضایشان نیازمند موسیقی بودند. از طرف دیگر ما ملودی، تم و فضایی داریم که رشد کرده و پرداخته شده اند و اگر بخواهیم قطعه جدیدی را به مجموعه اضافه نماییم باید با وسواس و درایت بیشتری این کار را نماییم چون موتیف هایی تعریف شده اند، قطعاتی به کاراکترها نزدیک شده اند و دیگر به آسانی نمی شود هر چیزی را استفاده نمود. بدین سبب سمت هر فضا و ساز جدیدی که برویم باید در ادامه و هم فضا با تم و ملودی اصلی که قبلاً نوشته شده، باشد. این کار انتخاب را مشکل تر و محدودتر می کند. ما سه فصل با یک سری کاراکتر جلو آمده ایم و قطعات پخته شده اند و بطور قطع و مسلماً تغییر هر کدامشان در ذهن مخاطب تأثیر خوبی نخواهد داشت و او را از قصه و کاراکتر جدا می کند. ضمن این که درباره ی استفاده از قطعات قبلی با تغییرات ریز و درشت، باید بدانید چه قطعه و چه موتیف و ملودی را در چه صحنه و حس و حالی بهره برده اید و آن حس ها مشترک و یادآور همان احوال باشد. این مورد نیازمند درایت بیشتری است.
وی درباره ی همکاری با جلیل سامان و این که موسیقی همیشه عنصر بسیار مهمی در سریال های وی به حساب می آید، بیان نمود: درباره ی کار با آقای سامان این گونه است که از ابتدا تکلیف خیلی چیزها مشخص است و او با علم به این که مقرر است کار را به چه سمتی هدایت کند، تصمیم گیری می کند. با این وجود حساسیت های خاص خودرا روی تمامی بخش ها نه فقط موسیقی هم دارد. در این خصوص ما برای هر قسمت گپ وگفت هایی داریم تا اتفاق غائی به بهترین شکل ممکن رخ بدهد. پس از این سه فصل بسیاری از سلایق ایشان دست من آمده و گفتگو بین ما راحتتر شده است اما بازهم این رفت و برگشت ها ادامه دارد. اتفاقاً این گپ زدن درباره ی موسیقی جزو لذت بخش ترین قسمت های کار است. در این فصل آقای سامان قطعاتی را که در فصل های قبلی بهره برده ایم در ذهن داشتند و بیشتر مواقع خودشان کمک می کردند که از چه قطعه ای استفاده نماییم و به سرعت به نتیجه دلخواه برسیم. این مورد بخصوص در موارد کمبود زمان خیلی راهگشا است و در موارد دیگر هم که معاشرت موسیقایی مان را داریم.
بادپا درباره ی خاصیت های ساخت موسیقی برای اثری مربوط به یک دوره تاریخی آن هم برای سریالی که فضای کمدی دارد، توضیح داد: اساساً موسیقی سریال «زیرخاکی»، ژانر خاصی برای خودش دارد، ما نه فقط با یک کار کمدی بلکه با اثری که قدمتی تاریخی دارد و برگ هایی از تاریخمان را ورق می زند روبه رو هستیم. زمان ساخت فصل اول، ما نمونه هایی از موسیقی آثار مختلف را کنار هم گوش دادیم تا ایده بگیریم. کارهای مختلفی را شنیدیم و با هم گپ زدیم اما به نتیجه خاصی نرسیدیم و کارکردی برای ما نداشتند. رسیدن به تم غائی از راه گپ وگفت های خودمان بود و این نوع موسیقی در نهایت جایگاه خودش را پیدا کرد. ساخت موسیقی برای «زیرخاکی» کار راحتی نبود. شاید تم و بافت موسیقی خیلی ساده به نظر بیاید و راحت با مخاطب ارتباط برقرار کند اما در نوع ساخت و سازبندی ها چالش های خاص خودمان را داشتیم. سعی کردیم بافت موسیقی حس و حال دهه ۶۰ را زنده کند. ما در محله موسیقی هایی را می شنویم که نوستالژیک است. خود من در همین دهه به دنیا آمده ام و بسیاری از این قطعات برایم آشنا است.
از دیگر نکات جالب توجهی که میتوان درباره ی موسیقی سریال «زیرخاکی» به آن اشاره نمود، فقدان حضور یک خواننده در موسیقی تیتراژ ابتدایی و انتهایی سریال است که آرش بادپا درباره ی آن گفته است: یادم می آید برای آغاز این پروژه، طی صحبتی که با آقایان سامان و نصیری نیا (تهیه کننده سریال) داشتیم، اشاره ای به این مورد شد که آیا از ترانه ای استفاده نماییم یا خیر؟ از آقای سامان پرسیدم آیا اجبار و اصراری به وجود خواننده هست، ایشان به صراحت گفت خیر و اگر هم اتفاقی مقرر است بیفتد باید در خدمت کار باشد. این به یک نقطه قوت برای موسیقی سریال بدل شد. در همه این سال ها با آثار تلویزیونی و سینمایی گوناگونی مواجه می باشیم که از یک خواننده در تیتراژ استفاده می شود، سوال همیشگی من اینست که موسیقی به عنوان یکی از المان هایی که مقرر است در اختیار کاری باشد کمک کننده هست یا خیر؟ ما در سالهای دور مسابقه قوی ترین مردان را داشتیم که خواننده تیتراژ داشت! من مخالف این قضیه نیستم اما باید دید به چه قیمتی انجام می شود؟ آیا چیزی به اثر اضافه می کند یا ما فقط از یک صدا روی کار بهره می بریم؟
وی اضافه کرد: طی صحبت هایی که با سازندگان «زیرخاکی» داشتیم تصمیم گرفتیم در این کار متفاوت عمل نماییم و سراغ موسیقی مشابه آثار دیگر نرویم. ضمن این که ما اینجا با یک کار کمدی روبه رو هستیم. نمی دانم اگر این سریال ادامه پیدا کرد ممکنست روزی به این نتیجه برسیم که از یک موسیقی باکلام روی تیتراژ استفاده نماییم اما بطور قطع این اتفاق زمانی رخ می دهد که ما مطمئن باشیم که این کار، چیزی به سریال اضافه می کند. نه این که مثل بالای ۹۰ درصد سریال هایی باشد که موسیقی تیتراژی دارند که نه در جهت موسیقی متن است و نه شعرش ارتباطی با کلیت قصه دارد. فقط به صرف این که بگویند در تیتراژ خواننده ای هست و ترانه ای استفاده می شود، از قطعاتی که قبلاً ساخته شده و در بایگانی خواننده بوده استفاده می نمایند و این بطور قطع ضربه بزرگی به کار وارد میکند. ما تا به این لحظه الزامی ندیدیم که حتما از موسیقی باکلام استفاده نمائیم. شما از تیتراژ ابتدایی تا متن و تیتراژ پایانی با موسیقی یک جنس مواجه هستید و بطورکامل با آن همراهی می کنید.
به هر ترتیب موسیقی متن و تیتراژ سریال «زیرخاکی» از آن دسته موزیک هایی است که بواسطه تلاش آهنگساز و گروه اجرایی اش به خوبی و گستردگی شنیده شد و شرایطی را فراهم آورد که ملودی آن تبدیل به یکی مؤلفه های ماندگار این سریال کمدی شود.مسیری که در آن آهنگساز تلاش خودرا انجام داده تا بسته به آنچه در قالب محتوایی به بینندگان عرضه می شود در حوزه موسیقی هم خودنمایی هایی داشته باشد تا این انطباق در راه آهنگسازی هم جلوه گری کند. ضمن اینکه در رابطه با ی استفاده از قطعات قبلی با تغییرات ریز و درشت، باید بدانید چه قطعه و چه موتیف و ملودی را در چه صحنه و حس و حالی بهره برده اید و آن حس ها مشترک و یادآور همان احوال باشد. نه اینکه مثل بالای ۹۰ درصد سریال هایی باشد که موسیقی تیتراژی دارند که نه در جهت موسیقی متن است و نه شعرش ارتباطی با کلیت قصه دارد.
منبع: سام فیلم
این مطلب سام فیلم را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
کامنتهای بینندگان سام فیلم در مورد این مطلب