از کارگاه اخلاق حرفه ای در مستندسازی تا ضرورت بازخوانی
کرستن جانسون معتقد است: تصویربرداری این پرسش را در ذهن به وجود می آورد که مفهوم «زمان» چگونه چیزی می تواند باشد و آینده و گذشته در کجا تعریف می شود.
به گزارش سام فیلم به نقل از واحد ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، کارگاه برخط «اخلاق حرفه ای در تصویر برداری سینمای مستند» با کرستن جانسون شامگاه سومین روز از پانزدهمین جشنواره سینماحقیقت انجام شد.
در ابتدای این جلسه، جانسون اظهار داشت: چه شما توانایی دیدن داشته باشید و چه از این قابلیت محروم باشید باید بدانید یک نقطه قرمز ضبط در گوشه قاب دوربین برای تصویربرداری دیده می شود. پیش تر به این فکر می کردم که این نور قرمز برایم چه مفهومی دارد تا به این نتیجه رسیدم که این نقطه به آینده اشاره می کند چون با همان نقطه تصاویر برای همیشه ضبط شده و می توانید در آینده تمامی تصاویر را تماشا کنید.
او افزود: وقتی مقرر است فیلمی ساخته شود شما به همراه کسانی که اطرافتان هستند کار تصویربرداری را انجام می دهید و تصاویری از افرادی برمی دارید که در آینده دیگر وجود نخواهند داشت اما تصاویرشان برای همیشه ثبت می شود حتی زمانی که مرگشان فرا برسد. کار تصویربرداری این پرسش را در ذهن به وجود می آورد که مفهوم «زمان» چگونه چیزی می تواند باشد و الان چه مقوله ای است و آینده و گذشته در کجا تعریف می شود.
این تصویربردار در بخش دیگری از سخنانش افزود: در کار تصویربرداری، امید، تخیل و رویاپردازی بصورت توامان وجود دارد. کارگردان و تصویربردار هم تلاش می کنند تا با تمام نیرو خود در تمامی جعبه های زمانی گذشته، حال و آینده حضور داشته باشند.
او اظهار داشت: باید بگویم که شما بعنوان تصویربردار باید بتوانید به آسانی بین لایه های تصاویر حرکت کنید و در یک سطح خاص نگرانی درباره احساس آدم هایی که چشمانشان به تصاویر شما است را رها کرده و ادامه دهید. باید آگاه باشید که در تصویربرداری یک اثر مستند تنها مدت زمانی محدود در اختیار دارید که قصه ای که مقرر است روایت شود را باید در همان ظرف زمانی بگنجانید و در رابطه با آدمیان دنیا به چیزی برسید که من آنرا «کشف» می نامم.
جانسون بیان کرد: دوربین مانند بدن می تواند حرکت نماید و فضایی دور قاب وجود دارد که می توان به آن فضا نزدیم و یا دور شد. جادوی سینما در این است که می توان با تماشای تصاویری که بر پرده نقش می بندد حواس پنجگانه آدمی را فعال کرد و درواقع تصویر می تواند مخاطب را با خود همراه کند تا ببیند چه ماجرایی در شرف وقوع است.
این تصویربردار اظهار داشت: بعنوان یک فرد فعال در عرصه مستندسازی باید بدانید که همه انسان ها حق اشتباه کردن را دارند و به ویژه در شرایطی که فیلمبرداری پرمخاطره است و ریسک بالایی دارد. حتی ممکنست تصویربردار فراموش کند دکمه ضبط تصویر را بفشارد. بدین سبب باید بگویم که کلمه «باید» را از دستورزبان خود حذف کرده و خودرا ملزم به فیلمبرداری از هیچ صحنه خاصی نکنید چون در این صورت سطح اضطراب شما بالا می رود و با دور شدن از سطح آرامش ذهنی قادر به ضبط تصاویر خوب نخواهید بود.
جانسون افزود: دوربین ریسک موقعیت ها را متفاوت از چیزی که در واقعیت هست نشان میدهد. در ساختار یک روایت هر ماجرا منجر به ایجاد تجربه ای دیگر در پلان بعدی فیلم می شود و در اثر مستند وقایعی که در هر پلان یا سکانس به وقوع می پیوندد را نمی توان بصورت قطعی پیش بینی نمود. پس باید نسبت به همکاران خود مسئولیت پذیری داشته و از آنها مراقبت کرده و ضمن این پشتیبانی ریسک نماییم.
او اظهار داشت: دوربین ابزاری برای بیان چیزی است که در ذهن آدم ها می گذرد و حقایقی را درباره آنها بیان می کند. پس باید بدانیم وقتی از کسی فیلم می گیریم ممکنست آن شخص مسئولیتی در جامعه داشته باشد و این مسئله جلوی دوربین رفتن را برای آن فرد سخت کند. چون درواقع دوربین ابزاری برای فاش نموئن حقایق بشمار می رود و افراد برای پنهان کردن هویت خویشتن در جلوی دوربین آغاز به حرکات متظاهرانه ای می کنند که از واقعیت حقیقی شخصیت آنها دور است و درنتیجه تصویربردار باید نسبت به این مساله آگاهی داشته باشد.
جانسون اظهار داشت: دوربین می تواند در نقش یک اسلحه و یا پشتیبان افراد عمل کند و موجب پویایی و حرکت می شود و سفارش من به شما این است که هیچگاه این واقعیات را فراموش نکنید و بدانید امروزه به سبب سهولت ثبت تصاویر در گوشیهای هوشمند شیوه زندگی ها تغییر کرده و ما همه چیز را ثبت می نماییم نکته دراماتیک این است که روزی ما می میریم ئ تمام رویدادهایی که به وسیله دیگران ثبت شده بصورت مستند در دسترس دیگران قرار خواهد گرفت.
فیلم جستار با احمد الستی/ ضرورت بازخوانی تعاریف قدیمی از مکاتب و ژانرهای سینمایی
کارگاه انتقال تجربه «فیلم جُستار» با حضور احمد الستی پس از ظهر شنبه 20 آذر ماه و در سومین روز از جشنواره «سینماحقیقت» انجام شد.
احمد الستی دانش آموخته سینما از دانشگاه ایالتی تگزاس، پژوهشگر، مترجم و عضو هیات علمی دانشگاه تهران است که همچون تالیف های وی می توان به «نماها و صحنه ها»، «تخیل به مثابه وجه خلاق واقعیت»، «هنر دقت، کلام و تصویر در مردم نگاری» و «مستند علف: سه روایت و یک مقدمه» اشاره نمود.
دکتر احمد الستی در ابتدای این کارگاه اظهار داشت: این یکی از درس هایی است که دارد در جهان اهمیت پیدا می کند و چاره ناپذیر بود که در ایران هم به آن بپردازیم؛ یعنی مقوله ای به نام فیلم جستار که ترجمه ای برای عبارت (ESSAY film) است. مدتی است که می بینیم پژوهشگران فیلم وارد تحقیق درباره نوعی از فیلم شده اند که قادر نبودند تا پیش از این، درست دسته بندی اش کرده یا مختصات دقیقی برایش تعیین کنند.
او افزود: از اول قرن بیست و یکم، اتفاقی افتاد که بسیار خوشایند بود؛ یعنی ظهور تعدادی از پژوهشگران سینما که مرزهای فیلم مستند، تجربی و فیلم هنری را در هم شکستند و نوعی از فیلم را مطرح کرده و درباره اش نوشتند که به نظر می رسید تا اواخر قرن بیستم، برای دسته بندی کردن یا تقسیم بندی آن در انواع فیلم تولید شده، مشکل داشتند.
این پژوهشگر و مترجم سینما اشاره کرد: برخلاف زمینه تحقیقاتی و پژوهشی فیلم جستار، این فیلم ها اتفاقا از دهه دوم و سوم قرن بیستم تولید می شدند. اما چرا این همه وقفه افتاد تا بتوانیم درباره این فیلم ها به توفقی برسیم؟ از معضلاتی است که عالمِ علم در قرن بیستم با آن برخورد داشت: یعنی مقولات بسیاری، از دسته بندی های رایج بیرون قرار می گرفتند. از همین نظر، فیلم جستار هم نمی توانست دسته به خصوصی را به خود اختصاص دهد برای همین بلاتکلیفی زیادی رخ داد تا وقتی پژوهشگران توانستند زمینه تازه ای را برای این نوع فیلم پدید بیاورند.
الستی با اشاره به این که حتی پژوهشگران مایل اند سابقه فیلم جستار را به دهه ۱۹۲۰ بکشانند و کسانی را به این حیطه راه دهند که از آن زمان آغاز به ساخت فیلم هایی کردند که به غیر از مستند، قادر به یافتن جایگاهی برای رده بندی آنها نبودیم، اظهار داشت: با تعاریف خیلی سفت و سختی که پژوهشگران در خلال قرن بیستم برای فیلم مستند قایل بودند نمی توانستیم فیلم جستار را به آنها نسبت دهیم. از طرفی، چون بخش زیادی از فیلم جستار متاثر از فیلم تجربی است، به آن هم نمی توانستیم نسبتش دهیم. برای همین قادر نبودیم این فیلم ها را در زمره فیلم های هنری جا دهیم.
او با اعلان اینکه «اما سرانجام فرصت برقرار شد تا برای این نوع فیلم، جایگاهی تعریف نماییم.» اظهار داشت: تا اواخر قرن بیستم حدودا هیچ نمونه ای دراین زمینه نداشتیم.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با ذکر مثال از چند نمونه کتاب درباره فیلم جستار، تصریح کرد: یکی از کتاب ها در تعریف فیلم جستار می گوید که این نوع فیلم، مرز بین افسانه پردازی و واقعیت را حذف می کند.
الستی با تاکید بر این که «متاسفانه ما در ایران دراین زمینه بسیار کم کاری کرده ایم. هرچند که جهان هم بتازگی متوجه اهمیت این فیلم ها شده است.» افزود: ناگهان پژوهشگران متوجه شدند موضوعی از حیطه پژوهش به شدت دور مانده است. ما امروز متوجه یک پدیده بسیار شگفت آور در عالم سینما هستیم.
او تصریح کرد: این که چرا جهان پژوهش های سینمایی تا پیش از این، این مقوله را نادیده گرفته بود بیشتر به خاطر بلاتکلیفی هایی است که دسته بندی های سینمایی برای ما پدید آورده بودند. در صورتیکه با تعاریف جدید، به سختی می توان یک فیلم را تنها در یک دسته جای داد و به همین دلیل، خیلی از آثار قدیمی گرفتار بازخوانی شدند. امروز ما ناچاریم خیلی از تعاریفی را که در خلال قرن بیستم تثبیت کرده بودیم، بازنگری نماییم.
نویسنده کتاب «نماها و صحنه ها» با تاکید بر این که «این اتفاق درحال رخ دادن است و باید همه کتاب هایی که درباره ژانرها و مکاتب سینمایی نوشته ایم چه بسا بازنویسی شوند.» اشاره کرد: از آنجا که متوجه نیاز به بازتعریف همه اصطلاحات سینمایی شدیم، قضیه فیلم جستار هم پیش آمد.
الستی اشاره کرد: ما هم به دنبال و در پی نگاه ندیده گرایی که اروپا و امریکا به این نوع از فیلم داشت، رفتیم. البته واقعا خوشحالم که کتاب «سینمای ذهنی» راسکارلی در ایران هم ترجمه شده اما باید به یاد داشته باشیم که می بایستی دراین زمینه فعالیت نماییم و متوجه باشیم که چیز مشخصی در این زمینه نمی دانیم.
این مدرس دانشگاه همین طور در ستایش اینگونه فیلمسازی اظهار داشت: ما در این کشور، آانقدر بر ثبت بی چون و چرای واقعیت پافشاری می نماییم که جایی برای فیلم جستار باقی نمی گذارد؛ در صورتیکه فیلم جستار، شجاعت جمعی خلاق و نوآور را به سنیما افزود و از ساختارهای سفت و سخت و بی قید و شرط مستند، رها کرد.
الستی در ادامه به ذکر نمونه هایی از فیلم سازان مطرح فیلم جستار، همچون آنتونیونی، گدار، پازولینی، هارون فاروکی، کریس مارکر، شانتال آکرمن، انیس واردا و... پرداخت.
پانزدهمین جشنواره بین المللی سینماحقیقت به دبیری محمد حمیدی مقدم از ۱۸ آذرماه شروع شده و تا ۲۵ آذرماه ادامه دارد.
این مطلب سام فیلم را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب