سفر به چزابه با مخاطب صادق بود
به گزارش سام فیلم، سید علی روحانی ضمن اشاره به فیلم سینمایی «سفر به چزابه» از رسول ملاقلی پور بعنوان انسانی هنرمند یاد کرد که غریضی فیلم می ساخت و فیلم هایش بر مخاطب اثرگذار بوده است.
به گزارش سام فیلم به نقل از روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی، دومین جلسه از سلسله نشست های «سینمای پرتره» بنیاد سینمایی فارابی با همکاری دانشگاه سوره به بررسی سیر اندیشه «رسول ملاقلی پور» و نمایش و تحلیل «سفر به چزابه» اختصاص داشت که سه شنبه ۲۵ مردادماه با سخنرانی دکتر سید علی روحانی (استاد دانشگاه) و دبیری دکتر رامتین شهبازی در ساختمان شماره سه بنیاد سینمایی فارابی برگزار گردید.
ملاقلی پور سینمای قصه گو را دوست داشت
سید علی روحانی در ابتدای این جلسه ضمن اشاره به این که همه فیلمهای رسول ملاقلی پور را دیده است در رابطه با فیلم «سفر به چزابه» اظهار داشت: آقای ملاقلی پور «سفر به چزابه» را پس از هفت فیلم و در سال ۱۳۷۴ ساخت، من این فیلم را در آن سال و در سینما آزادی دیدم که مصادف شده بود با درگذشت نابهنگام پیمان سنندجی زاده که در این فیلم نقش بهروز را ایفا می کند، پس نمایش فیلم به شدت تحت الشعاع درگذشت این بازیگر قرار گرفته بود.
وی افزود: فیلمسازی ملاقلی پور چند ریشه دارد؛ یک ریشه او علاقه مندی به سینمای آمریکاست، سینمای قصه گوی اکشنی که تأثیر آن در فیلمهای بعدی اش مثل «پناهنده»، «خسوف»، «مجنون» و… دیده می شود، ریشه دیگر او فعالیت در سینمای دفاع مقدس است که در ادامه مفصل توضیح می دهم. بخش دیگری از ریشه این کارگردان علاقه مندی به صدمه های اجتماعی است یعنی او دوست داشت که فیلم اجتماعی بسازد، همینطور در آخرین مصاحبه ای که با تلویزیون داشت، از مفاهیمی چون پول های بادآورده، آقازاده، ثروت های نامشروع صحبت می کرد و این مسئله آینده نگری این فیلمساز را نشان می داد، در همین راستا اگر فیلم هایی مثل «کمکم کن»، «قارچ سمی» و… را ببینید به نگاه اجتماعی این کارگردان پی خواهید برد. من باتوجه به طبقه بندی ای که دارم، آقای ملاقلی پور را چهره ای منحصر به فرد در سینمای جهان می دانم.
ژانر دفاع مقدس یک ژانر بومی است
این استاد دانشگاه در رابطه با ژانر دفاع مقدس اظهار نمود: من می پذیرم که ژانری به نام دفاع مقدس در سینمای ایران وجود دارد و ژانر دفاع مقدس بعنوان ژانری بومی شناخته می شود و تاحدودی در رابطه با آن مطالعاتی انجام شده پس میتوان اظهار داشت که هویت خویش را یافته است. این ژانر مثل هر گونه ای از فیلم جنگی زیرمجموعه هایی دارد، فیلم «سفر به چزابه» را هم میتوان بعنوان فیلمی رزمی و صحنه نبرد شناخت، چونکه عملا همه صحنه های فیلم را در نبرد می بینیم.
روحانی در رابطه با مسئله ژانر تصریح کرد: کریستین متز نظریه پرداز ساختارگرای فیلم فرانوسوی در رابطه با بحث ژانر می گوید که ژانرها طبقه بندی های زیادی دارند و هر ژانر چند دوره مهم را مثل یک درخت طی می کنند و زمان آنرا تغییر می دهد؛ دوره اول پیریمیتیو است و ژانر خویش را می سازد یعنی الفبای خویش را پیدا می کند و آزمون و خطا می شود، مرحله بعد کلاسیک است، ژانر در این مرحله نشانه های خویش را مستقر می کند و فیلمها الگویی می شوند، ژانر در مرحله بعد تجدیدنظرطلب است یعنی عناصر خویش را بازاندیشی می کند، نسبت به ارزش های خود فاصله می گیرد و در رابطه با آنها فکر می کند، مرحله بعد پارودی ست که به ریویژن هم نزدیک است که وجه طنز دارد، مرحله آخر دیکانستراکشن نامیده می شود یعنی ما عناصر ژانرها را دریافت و از آنها استفاده می نماییم و ژانری کلی را برمی گزینیم.
«سفر به چزابه» فیلم بسیار مهمی در ژانر دفاع مقدس است
وی ادامه داد: «پیشتازان فتح»، «مرز» و «نینوا» بعنوان فیلم هایی شناخته می شدند که ژانر مشخصی نداشتند حتی بازیگران فیلم «دیار عاشقان» رزمندگان هستند، این مرحله نخست ژانر دفاع مقدس بوده است، فیلمهای مرحله بعد یعنی مرحله کلاسیک را «دیده بان»، «مهاجر» و «پرواز در شب» می سازند و بعد مرحله تجدیدنظر و پارودی را داریم که میتوان «اخراجی ها» را جزء آن دسته دانست. وقتی به کارنامه رسول ملاقلی پور نگاه می نماییم، متوجه می شویم که همه مراحل ژانر را پشت سر گذاشته است، او با ساخت «سفر به چزابه» وارد مرحله تجدیدنظرطلب می شود و حتی میتوان گفت نخستین نفر در ایران است که به این مرحله می رسد، بنابراین این فیلم خیلی مهم است و افق پیش روی ژانر دفاع مقدس را به ما نشان داده است.
این سخنران خاطرنشان کرد: سینمای دفاع مقدس ما، سینمایی بوده که همواره چشمی به خارج داشته است یعنی همیشه یک سری فیلم جنگی در خارج از کشور ساخته می شده است که روی فیلمسازان ما تأثیر می گذاشتند، این تأثیر هم از مشاهده مستقیم و هم از فضای بیرونی بوده است مثلاً وقتی فرماندهان ارشد جنگی ما فیلم «نجات سرباز رایان» را دیدند به کارگردان ها گفتند که جنگ اینست. در سینمای ایران ۲ جریان تاثیرگذاری وجود دارد؛ جریان آمریکایی و جریان روسی. فیلم هایی مثل «حماسه یک سرباز» از گریگوری چوخرای بر سینمای ایران تأثیر گذاشته اند، فیلمهای دفاع مقدسی داریم که صحنه نبرد را همچون فیلم خارجی کپی کرده اند و مشکل اینست که در این مسئله از ابتدا باخته ایم.
روحانی تصریح کرد: «سفر به چزابه» فیلم بزرگی ست چونکه فارغ از کپی ست، فیلم پیرو چیزی نیست و از هیچ فیلم دیگری برداشته نشده است، این مسئله جایگاه فیلم را بسیار بالا می برد چونکه خودش زبان خودش را کشف کرده، آزمون و خطا انجام داده و حتی شکست خورده است. از سوی دیگر ملاقلی پور در ابتدای جنگ عکاس بوده است و به نظر من یکی از خصوصیت های منحصر به فرد فیلم «سفر به چزابه» اینست که ذات عکاسانه دارد یعنی درعین حال که دکوپار و میزانسن فوق العاده کار شده اما به نظر می آید که منِ درونی و عکاس ملاقلی پور خواسته است این دفعه خودش حرف بزند بنابراین قاب هایی را در فیلم مشاهده می نماییم و من آنرا بعنوان تجربه ای شخصی از کارگردان می شناسم و میزانسن های صحنه جنگ آن دست نیافتنی ست.
تغییر زاویه دید در «سفر به چزابه»
وی در رابطه با روایت فیلم اظهار داشت: در فیلم «سفر به چزابه» با داستان سر راستی مواجه نیستیم و زاویه دید مدام تغییر می کند یعنی با روایتی پیچیده مواجه هستیم. وقتی در روایت شناسی مطالعه می نماییم به ۲ بحث برخورد می کنیم؛ استوری و دیسکورس، استوری قصه است اما دیسکورس گفتمان حاکم بر روایت و چیدمان را شامل می شود. از دهه ۶۰ به بعد عده ای دیسکورس را در قابل روایت اجتماعی- سیاسی می بینند یعنی شرایطی بیرونی و زیستی حاکم است و امر بیرونی آنرا شکل می دهند پس دیسکورس دیگر محصول فن فیلمساز نیست. «سفر به چزابه» در سال ۱۳۷۴ ساخته شده است و «خاکستر سبز» حاتمی کیا ۲ سال پیش از آن ساخته شده بود و هر ۲ با روایت های غیر سر راست روبه رو هستند، به نظر من چیزی در جامعه وجود داشته که روایت فیلمسازی را به این سمت کشانده است.
این منتقد مطرح کرد: در مباحث روانکاوی بحثی به نام امر نمادین داریم؛ امر نمادین چیزی ست که دیگری به ما تحمیل می کند و ما در قالب زبان، فرهنگ و خانواده با آن مواجه هستیم، امر نمادین همیشه با امری واقعی همراه می باشد. «سفر به چزابه» هم همان مواجهه با امر واقعی در سینمای دفاع مقدس است و تمام پلان هایی که در پایان آن شاهد غبار، دود و صحنه مبهم هستیم به این مسئله مربوط می شود یعنی تا جایی که چشم می بیند امر نمادین مثل جبهه، دفاع، ایدئولوژی و… وجود دارد اما وقتی عراقی تیر خلاص را می زند و ما در فاصله ای مبهم حضور داریم و صحنه با دود همراه می شود، امر نمادین تمام می شود. بنابراین است که این فیلم هنوز هم گیج کننده است، نمی توانیم آنرا تحلیل نماییم و همین مسئله فیلم را خیلی ویژه می کند. «سفر به چزابه» جزء سه فیلم برتر ژانر دفاع مقدس است. رسول ملاقلی پور آدم هنرمندی بود و غریضی فیلم می ساخت، فیلمهای خیلی خوبی دارد که هر کدام بر مخاطب تأثیر خویش را می گذارند.
«سفر به چزابه» و رسول ملاقلی پور با مخاطب صداقت داشتند
او در آخر و در بخش دیگری از صحبت هایش بیان نمود: من صحبت هایم را با جمله ای از مارتین اسکورسیزی فیلمساز آمریکایی به پایان می رسانم، او می گوید ۱۰۰ سال دیگر مردم به دنبال این نیستند که ما چه دوربین، میزانسن، تکنولوژی و نگاتیوی داشتیم بلکه به این نکته می پردازند که ما چقدر در فیلمهای مان صداقت داشته ایم یعنی میراث ما برای آینده صداقت ماست. امکان دارد که زمان، ایدئولوژی، افکار شخصی، تعصبات فردی ما را از حقیقت باز دارد اما ۱۰۰ سال بعد آدم ها ما را جور دیگری نگاه می کنند و سینما خویش را آنجا نشان داده است. فکر می کنم «سفر به چزابه» در زمان خودش، از نظر منتقدان و هم گیشه، شکست خورد ولی زمان نشان داد که چقدر فیلم صادقی ست. بسیاری از فیلم هایی که از آن دوره ساخته شده اند، در همه گروه ها، مشکل صداقت دارند اما صداقت «سفر به چزابه» برگ برنده فیلم است و ماندگارش می کند. به صورت کلی اگر صداقت را در فیلمسازی ملاک قرار دهیم، ملاقلی پور نمره بالایی می گیرد.
منبع: samfilm.ir
این مطلب سام فیلم را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
کامنتهای بینندگان سام فیلم در مورد این مطلب