رضایی راد:
برای هنرمند نباید چیزی تجویز کرد
به گزارش سام فیلم، محمد رضایی راد که تابستان سال جاری و قبل از ناآرامی ها از اجرای نمایش خود در تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر انصراف داد، تاکید می کند نمی توانیم از هنرمند تئاتر بخواهیم در این شرایط نمایشش را اجرا نماید یا نه چون هر چیزی که برای هنرمند جنبه تجویزی داشته باشد، از قبل محکوم به شکست است.
به گزارش سام فیلم به نقل از ایسنا، هفتمین نشست از سلسله نشست های بازیابی خانه هنرمندان ایران با مبحث «عمومی کردن گفتگوهای انتقادی در هنر تئاتر » با حضور محمد رضایی راد، نمایشنامه نویس، کارگردان و پژوهشگر و رضا سرور، نویسنده، منتقد و تحلیلگر تئاتر برگزار شد.
در این جلسه که شامگاه چهارشنبه سوم اسفند ماه در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برپا شد، دو هنرمند حاضر به تشریح وضعیت تئاتر در شرایط فعلی و تحلیل بعضی از اجراهایی که در این زمان در واکنش به اتفاقات اجتماعی در فضای مجازی رخ داده، پرداختند.
در بخشی از این نشست، پرسشی در رابطه با اجرای تئاتر به شکل مرسوم در فضای فعلی عنوان شد که رضایی راد در پاسخ به آن اظهار داشت: نمی توانیم از هنرمند بخواهیم تئاتر اجرا نماید یا نکند بلکه این تصمیم فردی اوست. تماشاگر است که انتخاب می کند آثار نمایشی را ببیند یا نه. بویژه در غیبت تشکل و صنف، تصمیم فردی هنرمند پررنگ تر هم می شود.
این کارگردان با تشریح دو مثال از تصمیم گیری های خودش در رابطه با اجرا نکردن تئاتر افزود: تابستان سال جاری من از اجرای نمایش «به گزارش زنان تروا» انصراف دادم ولی این نمایش را تا آخر کار کردم تا به نتیجه برسد چون معتقدم هر کاری می کنم، باید به نتیجه برسد.
وی در پاسخ به پرسشی دیگر در رابطه با استفاده از فرم های اجرایی جدید در تئاتر توضیح داد: فرم اجرا باید خود به خود در هنرمند ته نشین شود و نمی توان انتظار داشت این اتفاق به سرعت رخ دهد چون اگر این فرم ها به سرعت ایجاد شود، به همان سرعت هم از بین می رود.
رضایی راد تصریح کرد: امروزه مهم ترین مسئله اینست که هنرمند چگونه فضای انجام کار پیدا کند. یعنی یافتن فضا مهم ترین کنشی است که هنرمند می تواند انجام بدهد و در اینجا نوشتن یا اجرا کردن امر ثانویه است که به خود او مربوط می شود. همچنان که انصراف من از اجرا در تالار اصلی تئاتر شهر به معنای آن نیست که کار نمی کنم.
او با تکیه بر این که عنوان تئاتر زیرزمینی را نمی پذیرد، توضیح داد: این عنوان را در مقابل تئاتر رسمی نمی پذیرم، بلکه معتقدم این تئاتر بی مجوز است، یعنی پیدا کردن فضا و اشغال آن.
رضایی راد ضمن اشاره به اصطلاحی که در بین نویسندگان وجود دارد، در خصوص «نوشتن برای کشوی میز » افزود: نوشتن برای کشوی میز به چه کار می آید؟ اثری که نتواند در زمان خود با مخاطب سایش پیدا کند، به درد نمی خورد و گویی اتفاق نیفتاده است.
او که در دوره ای در تئاتر ممنوع الفعالیت شده بود، ضمن اشاره به شکل گیری گروه تئاتر «خانه» افزود: با همه این اوصاف، سال ۸۸ این گروه را تشکیل دادیم. ایده من این بود که کسی نمی تواند برایم تعیین تکلیف کنند. ۱۲ سال است که کنار هم هستیم و کار می نماییم. بعضی نمایش هایمان ۳۰ شب اجرا شده اند و بعضی یک شب.
این هنرمند تئاتر در پاسخ به پرسشی در رابطه با مقاومت جامعه تئاتری برای حفظ شیوه های همیشگی اجرای تئاتر توضیح داد: این تصمیم فردی هنرمند است. می توانیم به آن انتقاد داشته باشیم ولی نمی توانیم برای او چیزی تجویز نماییم. معتقد نیستم که باید تکلیف بیشتر از حدی برای هنرمندان قائل شویم. مگر دیگر مشاغل به هنگام بحران ها کار خویش را تعطیل می کنند؟
رضایی راد با یادآوری اجرای کنسرت کیهان کلهر که چهار روز پس از ماجرای هواپیمای اوکراینی اتفاق افتاده بود، افزود: در آن مقطع عده ای کیهان کلهر را نقد می کردند که نباید برنامه خویش را برگزار کند اما این نقد درست نیست. هنرمند یا واکنش دارد، یا ندارد. نمی توان توقع داشت همه هنرمندان نسبت به همه اتفاقات واکنش نشان دهند. هرچند همواره حق انتقاد وجود دارد اما اجازه بدهید این را بگویم اگر یک بقالی می تواند مغازه خویش را باز کند، بگذارید هنرمند تئاتر هم کار به صحنه ببرد. من از فضای پر تنشی می گویم که برای هنرمند وظایفی بیش از اندازه قائل هستند.
در این جلسه، رضا سرور در رابطه با اجرای تئاتر در فضای مجازی که از دوران کرونا متداول شد و به امروز رسیده است، اظهار داشت: اگر تئاتر بخواهد به فضای مجازی کوچ کند، از تأثیر و مفهومش کم می شود. اما در دوران کرونا در یک مقطع بحرانی تئاتر برای مدتی به مدیوم دیگری رفت اما از آنجائیکه مدیوم مستقلی است، باردیگر به اصالت خود باز خواهد گشت. هم اکنون حالت تعلیقی وجود دارد و رفت و برگشتی میان مدیوم ها اتفاق می افتد.
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به اتفاقات اجتماعی سال ۸۸ و تأثیر آن بر گونه های نمایشی افزود: از سال ۸۸ کنش گری سیاسی متحول شد. این تحول از مردم به تئاتر هم رسید. ازاین رو امروزه تحول دراماتیک بوجود آمده که هیچگاه هم متوقف نمی گردد. ما به تدریج یاد می گیریم. یاد می گیریم نمایشنامه «پرده خانه» بهرام بیضایی را به این شکل که امروز روی صحنه است، نمی توان اجرا کرد؛ هرچند محتوای آن متناسب با اتفاقات اجتماعی امروز است ولی فرم اجرایی که هم اکنون برای آن انتخاب شده، فرم درستی نیست.
رضا سرور یادآوری کرد: دهه شصت از به کار بردن کلمه ایران و با شاهنامه مشکل داشتند اما عاقبت در تئاتر اجراهای شاهنامه ای صورت گرفت. هرچند متاسفانه به شکل مطلوبی نبود اما در هر حال پس از جنگ یکی از طریق های ایجاد وحدت میان مردم از راه شاهنامه بود. هرچند به شکل خوبی در تئاتر اجرا نشد اما در آینده حتما شکل درست اجرای آنرا پیدا خواهیم کرد.
در این جلسه مباحث دیگری همچون تحلیل تئاتر سیاسی ایران در دو دهه اخیر هم عنوان شد که رضا سرور در اینباره اظهار داشت: در دو دهه اخیر تئاتر ایران به جز آن بخشی که رویکرد تجاری دارد، همواره به دنبال شکل های متعدد تئاتر سیاسی بوده و این که چه متنی و چه فرمی به لحاظ سیاسی موثرتر است. با همین نگاه است که تئاتر مستند، تئاتر تجربی و تئاتر هایی که خارج از سالن اجرا می شود، اتفاق افتاده است. یعنی تئاتر ایران دائماً درحال آزمون و خطا بوده است و این مباحث مطرح شده که آیا هر نمایشنامه های سیاسی است یا موضوع هایی برای تئاتر سیاسی مناسب تر هستند یا چطور می توان نمایشنامه ای را سیاسی اجرا کرد که جانبدارانه و متعصبانه نباشد.
این تحلیل گر و نمایشنامه نویس یادآوری کرد: تا پیش از کرونا انواع این کنش ها در تئاتر به درستی انجام می شد. دستاورد اجراهای جدید در پاییز سال جاری اینست که گاهی یک فعل ساده بیشترین تأثیر را دارد. ازاین رو موضوعات در تئاتر سیاسی اهمیت ندارد، همچنانکه میتوان نمایشنامه های سیاسی برشت را در فضای نامناسب اجرا کرد که هیچ گونه برداشت سیاسی از آن نشود.
سرور ضمن اشاره به اجرای نمایشنامه «مردی برای تمام فصول» که سال ها پیش در تالار وحدت روی صحنه رفت، خاطرنشان کرد: این نمایشنامه متنی سیاسی و انتقادی است اما شکل اجرایی آن بگونه ای نبود که بعنوان تئاتر سیاسی تلقی شود.
او افزود: تحلیل آیین های پیچیده ای که امروزه درحال ظهور است، شاید زود هنگام باشد اما بعنوان زمینه ای نمایشی وجود دارد و از آنجائیکه تئاتر، هنری است پویا، هیچگاه کسی نمی تواند جلوی آنرا بگیرد. اگر کسی فکر کند می تواند جلوی تئاتر را بگیرد، این هنر از خیابان ها سر در می آورد. هر دوره ای که تئاتر به تعلیق درآمده، تماشاگرانش به بازیگران خودانگیخته ای تبدیل گشته اند که آیین های نمایشی را در فشرده ترین حالت گرفته و عرضه کرده اند. امروز زمانی است که تجربه را باید به آگاهی تبدیل کرد.
این مطلب سام فیلم را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب